A Band of Spiritual Firebrands

By Alexia Ioannides
Contributing Writer

“What our present generation wants, especially in our country, is a true theological revival — a revival of a living theology, which would unlock for us that Truth which one can find in the Scriptures, in the Tradition, and in the Liturgical life of the Church, but which is sealed away from us by our ignorance and neglect. We need today more than ever before, precisely a “band of spiritual firebrands” who can inflame minds and hearts with the fire of a loving knowledge of God and Jesus Christ, the Redeemer. God calls us, in our generation, to be His witnesses and messengers. How can men believe if they do not hear the quickening Word? Even if we are men of unclean lips, let us respond to the Divine call, and the fire of the Spirit will cleanse us, for the ministry of the Word.” V. Rev. George Florovsky, D.D.

After I had finished reading this excerpt, I felt completely refreshed because its words resonated with my thoughts, regarding the present spiritual condition of the Church, especially the youth. To my surprise, I noticed that the article was published in 1952. I was astonished that it was written over fifty years ago, and yet, carries an urgent message that crosses all barriers of time- the world needs a “band of spiritual firebrands.”

Even though I had conceived an idea of what a firebrand could be, I decided to look up the Webster’s definition.
Firebrand:

1) A piece of burning wood,
2) One that creates unrest or strife (as in aggressively promoting a cause), AGITATOR.

As I was reading this, simultaneously, the words of Christ in Luke 12:49 surfaced in my mind: “I came to send fire on the earth, and how I wish it were already kindled!” My questions are: if the Church is truly the Body of Christ, then are we the instruments by which He uses to manifest His fire upon the Earth? How can Christ kindle His fire- that which will cause division and separate the wheat from the chaff, the sheep from the goats- if it is not through the working of His Body?

Indeed, the Church is composed of pieces of wood that must be enflamed by the consuming fire of His Presence, to go forth to the nations, not in word but in power, and ignite the flames of His Holy Gospel within the hearts of the spiritually dead. In Matthew 11:12, Christ said that since the days of John the Baptist, the kingdom of heaven has been forcefully advancing, and forceful men lay hold of it.

It’s not sufficient that we have been given the writings of our forefathers, through Holy Scripture and Tradition. We must forcefully lay hold of and act upon the truth contained in these inspired writings, to prove to the world that the law is written in our hearts; not merely on tablets of stone. What law was Christ alluding to? It is the law that all laws rest upon- Love. We are commanded to love the Lord with all our being, and love our neighbor as we love ourselves. By this, all people will know that we belong to Him. Love is the mark of a true disciple.

Orthodox Christians need to fully grasp that we are walking temples where a universe lies within- the kingdom of God- a kingdom of peace, joy and righteousness in the Holy Spirit. Such torchbearers, who carry the fire of His presence, must not hide, but instead be a city on a hill that gives light to the world.

The Pharisees, who were hardened and blinded from knowing these truths, along with the rest of the Jews, were eagerly awaiting a Messiah who would deliver them from the harsh oppression of their enemies, and establish a heavenly kingdom on Earth. They didn’t understand that Christ came to first establish divine reign within the hearts of men. Till this day, many still do not understand. It is this divine call that Rev. Florovsky is urging the “band of spiritual firebrands” to respond to and declare. Even if we feel unworthy, rest assured- God is able to cleanse and empower us for the glory of His Name’s sake.

ARCHEPISCOPAL NATIVITY MESSAGE 2006

Brethren and children in the Lord.

The unspeakable love of God together with His infinite mercy has made us worthy once again to become partakers of heavenly joy upon the great and world-saving feast of Christ’s Nativity.

The announcement of great joy from heaven “…unto you is born this day in the city of David a Saviour, which is Christ the Lord”[1] echoes throughout the ages and once again this year, the doxologies fill the domes of the churches and the sound of bells fill the air, spreading the message of joy.

The excellent heavenly melodists Damascinos, Cosmas, Romanos and the rest of the Godly-wise hymnographers take part in the celebration, chanting together with the chanters upon the earth the hymn “Christ is born, give ye glory. Christ is come from Heaven, receive ye Him. Christ is on earth, be ye exalted. Sing unto the Lord all the earth …”[2]!

The common joy of heaven and earth was first spoken by the angel unto the shepherds of Bethlehem: “…behold, I bring you good tidings of great joy, which shall be to all people”.[3]

Our senses are filled with heavenly joy according to the hymn, “today all creation is filled with the joy of Christ’s birth from the Virgin”.

The Lord has magnified His mercy upon us, raising up fallen man to the ancient honor he had before the fall through His incarnation and divine baptism.

The world today is not moved by this great and extraordinary feat of the divine economy and does not attempt to ascend to the all-honored benefaction of God.

Unfortunately, it remains under the rule of “…the rulers of the darkness of this world…[4]” being content to wallow in sin.

It is not moved by the great divine and sacrificial love, the only love of it’s kind as the Lord Himself assures us “Greater love hath no man than this, that a man lay down his life for his friends”.[5]

The Lord has given an example to mankind of godly humility and love as the foundation of the virtues without which no other virtue is obtained or accomplished, for Christ calls His friends: “Ye are my friends, if ye do whatsoever I command you.”[6]

Who today yearns for the friendship of Christ? How many meditate upon the great Mystery of the Nativity? How many feel great indebtedness before God?
The modern celebration of this great day expels the heavenly and takes on the form of a worldly feast.

Pious feast lovers. Pious Orthodox.
Honorable laborers of Christ’s vineyard.

Let us celebrate, not according to the world but in compunction and in a God-pleasing manner to the glory of God. We all know that in our days sin revels to the heights. Christ has been banished. Piety is cast out as we have seen with recent events in Esphigmenou. The pastors and teachers are forcing the people away from Christ with their scandalous lives and their antipatristic teachings.

Orthodoxy has been betrayed. The sacred canons have been trampled upon and rendered useless. The feasts of the Church have been transformed into secular customs for the manipulation of the people and personal vanity, in antithesis to Jesus who “hath not where to lay his head”[7]! This is not patristic, nor traditional, nor toward the imitation of the good.

We who witness to the truth, are derided and warred against because we are united with the God-bearing Fathers of the Church, those bright stars of the noetic firmament and golden mouths of the Word, preserving the noetic Thermopylae “being obedient to their sayings” and never with today’s modernists and papophiles according to the antithetical spirit of this age.

Whence we piously celebrate the Nativity of Christ together with the Church Triumphant in the heavens, in order that we may receive the blessings and grace of the incarnation of God the Word and become inheritors of His kingdom.
So be it.

Archbishop Chrysostomos II of Athens and all Greece



[1] Luke 2:11
[2] Katavasia of the First Ode of Nativity
[3] Luke 2:10
[4] Ephesians 6:12
[5] John 15:13
[6] John 15:14
[7] Matt. 8:20

Ο Κόσμος για την Θεοτόκο και η Θεοτόκος για τον Χριστό

Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου

Μὲ κάθε δίκαιο χαιρόταν καὶ χαιρόταν καὶ μὲ τὸ παραπάνω ἡ Ἁγία Τριάδα πρὶν ἀπὸ τὴν δημιουργία τοῦ κόσμου, γνωρίζοντας ἐκ τῶν προτέρων, σύμφωνα μὲ τὴν θεαρχική της ἰδέα, τὴν ἀειπάρθενο Μαριάμ. Γιατὶ εἶναι γνώμη μερικῶν θεολόγων, ὅτι ἂν ὑποθέσουμε ὅτι ὅλα τὰ ἐννέα τάγματα τῶν Ἀγγέλων γκρεμίζονταν ἀπὸ τοὺς οὐρανοὺς καὶ γίνονταν δαίμονες, ἂν ὅλοι οἱ ἄνθρωποι, ἀπὸ τότε ποὺ δημιουργήθηκε ὁ κόσμος ἐγίνοντο κακοὶ καὶ πήγαιναν στὴν κόλασι χωρὶς νὰ γλυτώσῃ κανείς· ἂν ὅλα τὰ κτίσματα οὐρανός, φωστῆρες, ἄστρα, στοιχεῖα, φυτὰ ζῷα, ἀποστατοῦσαν ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ ἔβγαιναν ἀπὸ τὴν τάξι τους καὶ πήγαιναν στὴν ἀνυπαρξία, παρ᾿ ὅλα αὐτὰ ὅλες αὐτὲς οἱ κακίες τῶν κτισμάτων συγκρινόμενες μὲ τὸ πλήρωμα τῆς ἁγιότητος τῆς Θεοτόκου, δὲν μποροῦσαν νὰ λυπήσουν τὸν Θεό·

Διότι μόνο ἡ Κυρία Θεοτόκος μποροῦσε νὰ τὸν εὐχαριστήσῃ ὡς πρὸς ὅλα καὶ γιὰ ὅλα, καὶ νὰ μὴν τὸν ἀφήσῃ νὰ λυπηθῆ τόσο πολὺ γιὰ τὸν χαμὸ καὶ τὴ ἀπώλεια τῶν τόσων κτισμάτων του, ὅσο θὰ τὸν ἔκαμνε νὰ χαίρεται ὑπερβολικὰ γιὰ τὴν ἴδια της· διότι μόνον αὐτὴ χωρὶς καμμία σύγκρισι τὸν ἀγάπησε περισσότερο ἀπὸ κάθε ἄλλον διότι αὐτὴ περισσότερο ἀπὸ κάθε ἄλλον ὑπάκουσε στὸ θέλημά του·

Διότι μόνον αὐτὴ μπόρεσε καὶ ἔγινε ἱκανὴ νὰ δεχθῆ ὅλα ἐκεῖνα τὰ φυσικά, ὑπερφυσικὰ καὶ προαιρετικὰ χαρίσατα ποὺ ὁ Θεὸς διαμοίρασε σὲ ὅλη τὴν κτίσι. Καὶ μὲ ἕνα λόγο, γιατὶ αὐτὴ ἔγινε ἕνας ἄλλος Δεύτερος Κόσμος, ἀσύγκριτα καλλίτερος ἀπὸ ὅλον τὸν αἰσθητὸ καὶ νοητὸ κόσμο καὶ ἀρκετὸς καὶ μόνος του νὰ δοξάζῃ αἰώνια τὸν Ποιητὴ ἀπὸ τὴν καλλονὴ καὶ ποικιλία τῶν χαρισμάτων του περισσότερο ἀπὸ ὅλη τὴν δημιουργία τοῦ σύμπαντος.

Ἀπὸ αὐτὰ λοιπὸν βγαίνει τὸ συμπέρασμα ὅτι, ἐπειδὴ καὶ ὁ Θεὸς προώρισε τὴν Θεοτόκο, σύμφωνα μὲ τὴν προαιώνια εὐδοκία του, ποὺ εἶναι ὄχι τὸ ἑπόμενο καὶ κατ᾿ ἐπακολούθησι θέλημα τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ τὸ προηγούμενο καὶ τὸ κύριο θέλημα αὐτοῦ, ὅπως τὸ ἑρμηνεύει ὁ μέγας τῆς Θεσσαλονίκης Γρηγόριος (λόγ. Α´ εἰς τὰ Φῶτα καὶ λόγος εἰς τὴν Χριστοῦ Γέννησιν).

Ἀπὸ αὐτὰ λοιπὸν βγαίνει λέγω τὸ συμπέρασμα ὅτι, ὅπως γίνεται τὸ περιβόλι γιὰ νὰ φυτευθῆ τὸ δένδρο καὶ πάλι τὸ δένδρο φυτεύεται γιὰ τὸν καρπό, ἔτσι καὶ ὅλος ὁ αἰσθητὸς καὶ νοητὸς Κόσμος ἔγινε γιὰ τὸν σκοπὸ αὐτό, δηλαδὴ γιὰ τὴν Κυρία Θεοτόκο· καὶ πάλι ἡ Κυρία Θεοτόκος ἔγινε γιὰ τὸν Κύριό μας Ἰησοῦ Χριστό· καὶ ἔτσι ἐξεπληρώθη ἡ ἀρχαία βουλὴ καὶ ὁ πρῶτος σκοπὸς τοῦ Θεοῦ· μὲ τὸ ὅτι ἀνακεφαλαιώθηκαν ὅλα ἐν Χριστῷ καὶ ἑνώθηκε ἡ κτίσις μὲ τὸν Κτίστη, ὄχι φυσικά, ὄχι προαιρετικὰ καὶ κατὰ χάριν, ἀλλὰ κατὰ τὴν ὑπόστασι· αὐτὸς εἶναι ὁ ἀνώτατος βαθμὸς τῆς ἑνώσεως, μετὰ ἀπὸ τὸν ὁποῖον ἄλλος ἀνώτερος οὔτε βρέθηκε, οὔτε καὶ θὰ βρεθῆ.

[Εκ του υπομνήματος 89 του "Αοράτου Πολέμου" του Αγίου Νικοδήμου, Ἀπόδοση στὴ νέα Ἑλληνική: Ἱερομόναχος Βενέδικτος Ἔκδοση Συνοδείας Σπυρίδωνος Ἱερομονάχου, Νέα Σκήτη, Ἅγιον Ὄρος]

The Pre-Eternal God

Today the Virgin gives birth to the Transcendent One,
And the earth offers a cave to the Unapproachable One!
Angels with shepherds glorify Him!
The wise men journey with a star!
Since for our sake the Pre-eternal God was born as a Little Child!

Kontakion of the Nativity

Tο Aπροϋπόθετο της Θείας Ενανθρωπήσεως

του Σεβ. Ιεροθέου Βλάχου

Ο άγιος Νικόδημος ο αγιορείτης, αναλύοντας την πατερική διδασκαλία και στο συγκεκριμένο σημείο [του απροϋπόθετου της Θείας Ενανθρωπήσεως], καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η ενανθρώπηση του Υιού και Λόγου του Θεού δεν ήταν συνέπεια της πτώσεως του ανθρώπου, αλλά ο αρχικός σκοπός της δημιουργίας του (απροϋπόθετος), γιατί δι’ αυτού του τρόπου έπρεπε και μπορούσε να φθάση στην θέωση. Αυτό φαίνεται ότι είναι σωστό όταν σκεφθούμε ότι δεν ήταν δυνατόν η πτώση του Αδάμ να "εξαναγκάση" τον Θεό να ενανθρωπήση, δηλαδή δεν ήταν δυνατόν να προσλάβη αιωνίως την ανθρώπινη φύση ο Χριστός, λόγω της πτώσεως του ανθρώπου. Τότε θα καταλήγαμε στο συμπέρασμα ότι έπρεπε να γίνη η πτώση για να εξαναγκασθή ο Θεός να ενανθρωπήση και ότι τελικά η πτώση δεν ήταν κακό, αλλά ευλογία!

Το θεολογικό αυτό θέμα αναπτύσσει ο άγιος Νικόδημος σε μια εξαίρετη μελέτη του, που την τιτλοφορεί: "απολογία υπέρ του εν τω βιβλίω του Αοράτου Πολέμου κειμένου σημειώματος περί της Κυρίας ημών Θεοτόκου", η οποία μελέτη είναι πρότυπο θεολογικού λόγου. Ο άγιος Νικόδημος υπήρξε μεγάλος θεολόγος της Εκκλησίας, γιατί αφομοίωσε σε μεγάλο βαθμό την πατερική διδασκαλία και την εκφράζει αποτελεσματικά και καρποφόρα.

Αφορμή για να γράψη την "απολογία" του στάθηκε μια φράση που υπήρχε στο βιβλίο "Αόρατος πόλεμος", που είχε τότε κυκλοφορήσει. Έγραφε: "Όλος ο νοητός και αισθητός κόσμος έγινε δια το τέλος τούτο, ήτοι δια την Κυρίαν Θεοτόκον, και πάλιν η Κυρία Θεοτόκος έγινε δια τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν".

Ο λόγος αυτός ξένισε μερικούς θεολόγους της εποχής του, οι οποίοι διατύπωσαν σχετικές απορίες. Γι’ αυτό ο άγιος Νικόδημος γράφει στην αρχή της "απολογίας" του: "Επειδή τινες πεπαιδευμένοι, οι τη ιερά μάλιστα θεολογία σχολάζοντες, αναγινώσκοντες το σημείωμα το οποίον έχω περί της Κυρίας Θεοτόκου... απορούσι... απολογούμαι ενταύθα δια βραχέων εις λύσιν της απορίας των". Κάνει ιδιαίτερη εντύπωση το γεγονός ότι ο άγιος αρχίζει την "απολογία" του με πολλή ταπείνωση, χωρίς να κακολογήση ή να σχολιάση δυσμενώς τους θεολόγους αυτούς της εποχής του, που τον σχολίαζαν. Δεν προχωρεί στην διευκρίνιση με εμπάθεια, αλλά με σοβαρότητα και ψυχραιμία. Πραγματικά, τα θεολογικά θέματα προϋποθέτουν σοβαρό διάλογο, γιατί διαφορετικά δεν μπορεί να ενεργήση το Πανάγιο Πνεύμα.

Αφού αναφέρει όλα τα θεολογικά του επιχειρήματα, που θα δούμε στην συνέχεια, καταλήγει γράφοντας τα ακόλουθα: "Ικανά νομίζω ότι είναι τα ολίγα ταύτα εις απολογίαν παρά γε τοις ευγνώμοσι διαιτηταίς και αναγνώσταις του προρρηθέντος σημειώματός μου περί της Κυρίας Θεοτόκου, τους οποίους και παρακαλώ να μη με διαβάλλωσι παραλόγως, ου γαρ από γνώμης οικείας και δόξης τούτο εκείσε έγραψα, αλλ’ επόμενος τη δόξη των προρρηθέντων θεολόγων. Ει δε τινες ίσως εμπαθώς κινούμενοι (όπερ απεύχομαι) κατηγορούσί με, κατηγορείτωσαν μάλλον τον θεοφόρον Μάξιμον, τον Θεσσαλονίκης Γρηγόριον και τον μέγαν Ανδρέαν και τους λοιπούς, παρ’ ών εγώ την δόξαν ταύτην ηρανισάμην".

Το κείμενο αυτό είναι καταπληκτικό και δείχνει τον τρόπο αντιμετωπίσεως αναλόγων περιπτώσεων. Κατ’ αρχάς ο άγιος Νικόδημος ομιλεί με πολύ μεγάλη ευγένεια. Τους χαρακτηρίζει ευγνώμονας αναγνώστας και τους παρακαλεί να μη τον διαβάλλουν παραλόγως. Απεύχεται δε να κινούνται εμπαθώς οι κατηγορούντες. Καίτοι γνωρίζει ότι μάλλον έχουν εμπάθεια, εν τούτοις δεν το αναφέρει ρητά και κατηγορηματικά. Στην συνέχεια υπογραμμίζει ότι δεν εκφέρει δικές του απόψεις, αλλά εκθέτει την διδασκαλία των αγίων Πατέρων της Εκκλησίας από τους οποίους ερανίσθηκε αυτήν την φράση.

Πρέπει στην συνέχεια να δούμε αναλυτικότερα την θεολογική άποψη του αγίου Νικοδήμου, σύμφωνα με την οποία "όλος ο νοητός και αισθητός κόσμος έγινε δια το τέλος τούτο, ήτοι δια την Κυρίαν Θεοτόκον, και πάλι η Κυρία Θεοτόκος έγινε δια τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν", ότι δηλαδή η ενανθρώπηση του Χριστού ήταν ο αρχικός σκοπός και το τέλος της δημιουργίας. Αυτό σημαίνει ότι δι’ αυτού του τρόπου θα γινόταν η ένωση του ανθρώπου με τον Θεό. Επομένως η ενανθρώπηση ήταν ανεξάρτητη της πτώσεως του Αδάμ.

Είναι χαρακτηριστικό το χωρίο του αγίου Μαξίμου του Ομολογητού που στηρίζει αυτήν την άποψη. Θα παραθέσουμε μεγάλο τμήμα του χωρίου αυτού, γιατί έχει μεγάλη σπουδαιότητα και βαρύτητα. "Τούτό εστι το μέγα και απόκρυφον μυστήριον (δηλαδή το μυστήριο της θείας ενανθρωπήσεως), τούτό εστι το μακάριον, δι’ ό τα πάντα συνέστησαν τέλος". Η ενανθρώπηση του Χριστού είναι το μεγάλο και απόκρυφο μυστήριο ένεκα του οποίου ο Τριαδικός Θεός συνέστησε όλο τον κόσμο. Και συνεχίζει ο άγιος Μάξιμος: "τούτό εστιν ο της αρχής των όντων προεπινοούμενος θείος σκοπός, όν ορίζοντες είναί φαμεν προεπινοούμενον τέλος, ου ένεκα μεν τα πάντα, αυτό δε ουδενός ένεκα". Και αυτή η φράση είναι καταπληκτική, γιατί δείχνει ότι το μυστήριο της ενανθρωπήσεως είναι ο θείος σκοπός που προεπινοήθηκε από την αρχή της δημιουργίας των όντων και όλα έγιναν ένεκα αυτού του σκοπού και δεν συνέβη αυτό ένεκα κάποιου άλλου. Προηγείται, δηλαδή, η απόφαση της ενανθρωπήσεως. Βέβαια, αυτό πρέπει να εννοήται μέσα στην προοπτική ότι στον Θεό δεν υπάρχει χρόνος. Προχωρώντας δε ο άγιος Μάξιμος θα πη εκφραστικότατα: "πρός τούτο το τέλος αφορών τας των όντων ο Θεός παρήγαγεν ουσίας, τούτο κυρίως εστί το της προνοίας και των προνοουμένων πέρας, καθ’ ό εις τον Θεόν, η των υπ’ αυτού πεποιημένων εστίν ανακεφαλαίωσις". Ο Θεός, δηλαδή, δημιούργησε τον κόσμο αποβλέποντας σε αυτόν τον σκοπό, αφού η ενανθρώπηση είναι το τέλος της προνοίας του Θεού και η ανακεφαλαίωση όλης της κτίσεως.

Το χωρίο αυτό του αγίου Μαξίμου είναι καταπληκτικότατο και χαρακτηριστικότατο και κανείς δεν μπορεί να το αμφισβητήση ή να το ερμηνεύση διαφορετικά. Γιατί, αν εντάξη το χωρίο αυτό μέσα στην όλη θεολογική διδασκαλία του αγίου Μαξίμου, θα διαπιστώση ότι πράγματι η θέωση του ανθρώπου έγινε με την υποστατική ένωση θείας και ανθρωπίνης φύσεως στο Πρόσωπο του Λόγου του Θεού. Έτσι, η Παναγία, από την οποία έλαβε την σάρκα ο Χριστός, ήταν κατάληξη όλης της δημιουργίας του κόσμου, νοητού και αισθητού. Ο άνθρωπος είναι η περίληψη όλης της δημιουργίας, ο μικρόκοσμος μέσα στον μεγαλόκοσμο. Ο υγιής και τέλειος καρπός του ανθρώπου είναι η Παναγία, η οποία έδωσε την σάρκα της στον Χριστό. Γι’ αυτό, μόνον δια του Χριστού γίνεται η ανακεφαλαίωση όλης της δημιουργίας.

Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, αναφερόμενος στην επιβεβαίωση του Πατρός κατά την στιγμή της Βαπτίσεως στον Ιορδάνη ποταμό, "ούτός εστιν ο Υιός μου ο αγαπητός", λέγει ότι αυτή η φωνή φανερώνει ότι όλα όσα έγιναν στην Παλαιά Διαθήκη, οι νομοθεσίες, οι επαγγελίες και οι υιοθεσίες ήταν ατελή "καί ου κατά προηγούμενον του Θεού θέλημα ελέχθησαν και ετελέσθησαν, αλλά προς το νυν τέλος έβλεπον, και δια του νυν τελεσθέντος, κακείνα ετελειώθησαν". Στην συνέχεια λέγει ότι όχι μόνον τα γεγονότα της Παλαιάς Διαθήκης, αλλά και η καταβολή και δημιουργία του κόσμου απέβλεπαν στον Χριστό. Προχωρώντας υπογραμμίζει ότι και αυτή η δημιουργία του ανθρώπου απέβλεπε σε αυτόν τον σκοπό. Ο άνθρωπος πλάστηκε κατ’ εικόνα Θεού "ίνα δυνηθή ποτε χωρήσαι το αρχέτυπον". Εδώ ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς κάνει σαφή διάκριση μεταξύ του προηγουμένου θελήματος του Θεού, που είναι η ευδοκία Του, το αγαθό και τέλειο θέλημα, και αυτό είναι η ενανθρώπηση του Λόγου του Θεού, και του κατά παραχώρηση θελήματος του Θεού, που είναι η νομοθεσία της Παλαιάς Διαθήκης. Η ενανθρώπηση του Υιού και Λόγου του Θεού είναι το προηγούμενο θείο θέλημα καί, επομένως, είναι ανεξάρτητο από την πτώση του ανθρώπου.

Ο άγιος Νικόδημος ο αγιορείτης, αναφέροντας αυτά τα χωρία, καταλήγει: "Ακούεις ότι ο Θεός δια τούτο εποίησε τον άνθρωπον κατ’ εικόνα εαυτού, ίνα δυνηθή να χωρέση το αρχέτυπον δια της ενανθρωπήσεως; Όθεν και σύνδεσμον του νοητού και αισθητού κόσμου, και ανακεφαλαίωσιν και επίλογον όλων των κτισμάτων έκτισεν ο Θεός τον άνθρωπον δια τούτον τον σκοπόν, ίνα ενωθείς μετ’ αυτού, ενωθή μεθ’ όλων των κτισμάτων, και ανακεφαλαιωθώσιν εν τω Χριστώ ουράνια και επίγεια, ως λέγει ο Παύλος, και κτίστης και κτίσις γένηται έν καθ’ υπόστασιν, κατά τον θεοφόρον Μάξιμον".

Το ότι η θεία Οικονομία, το μυστήριο της ενανθρωπήσεως του Υιού και Λόγου του Θεού, είναι το προηγούμενο θέλημα του Θεού, φαίνεται και από το ότι ωφέλησε και τις αγγελικές τάξεις. Και ξέρουμε πολύ καλά ότι ο άνθρωπος αμάρτησε, όχι όμως οι άγγελοι που δοξάζουν αδιαλείπτως τον Θεό. Επειδή ωφελήθηκαν οι άγγελοι από την ενανθρώπηση, σημαίνει ότι πράγματι είναι το προηγούμενο αγαθό και τέλειο θέλημα του Θεού και όχι το κατά παραχώρησιν. Οι άγγελοι, κατά τον όσιο Νικήτα τον Στηθάτο, ήταν δυσκίνητοι στο κακό, αλλά, μετά την ενανθρώπηση, και ιδίως μετά την Ανάσταση του Χριστού, έγιναν ακίνητοι προς το κακό "ου φύσει, αλλά χάριτι". Απέκτησαν την ατρεψία, κατά τον άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό και έλαβαν το "απερίτρεπτον", κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά. Έτσι και ο άνθρωπος θα λάμβανε την θέωση, κατά χάριν, με την ενανθρώπηση του Χριστού, έστω κι αν δεν συνέβαινε η πτώση.

Βέβαια, και πάλι πρέπει να πούμε ότι οι Πατέρες δεν αντιμετώπιζαν το θέμα αυτό υποθετικά, γιατί αυτό είναι τρόπος σκέψεως της σχολαστικής θεολογίας, αλλά χρησιμοποιήσαμε αυτήν την υποθετική πρόταση για να τονίσουμε ιδιαιτέρως το θετικό του γεγονότος, ότι δια του Χριστού συντελείται η θέωση του ανθρώπου. Οι άγγελοι με την ενανθρώπηση του Χριστού, εκτός από την ατρεψία, γίνονται και χωρητικότεροι στην έλλαμψη των μυστηρίων.

Ο άγιος Νικόδημος χρησιμοποιεί και άλλο επιχείρημα για να δείξη ότι η ενανθρώπηση είναι η αρχαία βουλή, όπως την ονομάζει ο Προφήτης Ησαΐας, επειδή είναι αρχαία και πρώτη από όλες τις άλλες βουλές του Θεού. Στον Θεό υπάρχουν η ουσία, οι υποστάσεις και η ενέργεια. Η ενέργεια, με την οποία επικοινωνεί ο Θεός με τα κτίσματα, είναι εξωτέρα, η υπόσταση είναι ενδοτέρα και η ουσία είναι ενδοτάτη. "Κατά τα τρία ταύτα, τρεις καθολικάς σχέσεις έλαβεν επ’ αιώνος ο Θεός". Ο Πατήρ κοινωνεί κατ’ ουσίαν απ’ αιώνος με τον Υιό και το Πνεύμα, γεννώντας τον Υιό και εκπορεύοντας το Άγιον Πνεύμα. "Έλαβε σχέσιν να κοινωνηθή καθ’ υπόστασιν ο Υιός με την ανθρωπότητα, δι’ ήν σχέσιν προέγνω και προώρισε την μετ’ αυτής εν χρόνω πραγματικήν ένωσιν". Επίσης, "έλαβε σχέσιν απ’ αιώνος ο Θεός... να κοινωνηθή κατά την ενέργειαν με τα λοιπά κτίσματα, δι’ ήν σχέσιν προέγνω και προώρισε γενέσθαι πάντα τα νοητά και αισθητά κτίσματα". Επειδή η καθ’ υπόσταση σχέση είναι ενδοτέρα της κατ’ ενέργεια σχέσεως, γι’ αυτό και η πρόγνωση της καθ’ υπόσταση ενώσεως θείας και ανθρωπίνης φύσεως που θα γινόταν στον κατάλληλο καιρό, είναι προηγούμενη και αιτιώδης της κατ’ ενέργειαν ενώσεως.

Αυτό φαίνεται και από τους λόγους των αγίων Πατέρων προς την Παναγία, που είναι το πρόσωπο που υπηρέτησε το μυστήριο της ενανθρωπήσεως, δίνοντας την σάρκα της για να γίνη αυτή η καθ’ υπόσταση ένωση θείας και ανθρωπίνης φύσεως. Γι’ αυτό ο άγιος Ανδρέας ο Κρήτης, αναφερόμενος στην Παναγία, θα πη μεταξύ των άλλων: Η Θεοτόκος είναι "τό πέρας ών προς ημάς έθετο διαθηκών ο Θεός, τούτο η φανέρωσις των αποκρύφων της θείας ακαταληψίας βυθών, ούτος ο σκοπός ο προεπινοηθείς των αιώνων τω ποιητή των αιώνων, αύτη των θείων χρησμών η κορωνίς, αύτη η άρρητος και υπεράγνωστος της προανάρχου περί τον άνθρωπον κηδεμονίας βουλή".

Η θεολογική αυτή άποψη γίνεται αποδεκτή αν σκεφθούμε ότι ο Χριστός είναι η αρχή, η μεσότης και το τέλος της δημιουργίας του κόσμου και της θεώσεως του ανθρώπου. Μόνον μέσα από αυτήν την προοπτική μπορούμε να δούμε ότι το μυστήριο της ενανθρωπήσεως είναι ανεξάρτητο της πτώσεως του ανθρώπου. Λέγει ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής ότι ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός "καί αρχή και μεσότης και τέλος πάντων εστί των αιώνων, των τε παρελθόντων και όντων και εσομένων". Και ερμηνεύοντας ο άγιος Νικόδημος ο αγιορείτης λέγει ότι το μυστήριο αυτό είναι "αρχή" των κτισμάτων, γιατί ο προορισμός του μυστηρίου έγινε αρχή και αιτία προγνώσεως και δημιουργίας όλων των κτισμάτων. Είναι "μεσότης", γιατί "εχάρισε πλήρωσιν εις την πρόγνωσιν του Θεού" και έτσι εχάρισε ατρεψία στους αγγέλους και αθανασία, αφθαρσία και σωτηρία στους ανθρώπους. Είναι δε ακόμη "τέλος", γιατί το μυστήριο αυτό "έγινε και εις αγγέλους και εις ανθρώπους και εις όλην την κτίσιν τελείωσις και θέωσις και δόξα και μακαριότης".

[Excertped from "Δεσποτικές Εορτές" by Metropolitan Ierotheos Vlachos]